Türkiye tarihi üzerine çalışmalarıyla bilinen tarihçi Erik Jan Zürcher, dönemin Dışişleri Bakanı Abdullah Gül’den aldığı ‘Şeref Madalyası’nı Türkiye’deki ‘diktatöryal yönetim’i gerekçe göstererek iade etti.

 Zürcher, Türkiye tarihi üzerine yaptığı bilimsel çalışmalar nedeniyle 2005 yılında  ‘Yüksek Şeref Madalyası’na layık görülmüştü. Dönemin Türkiye büyükelçisi Tacan İldem’in elinden madalyayı alan Zürcher, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne (AB) giderek daha çok yaklaştığını söylemişti.

Ne var ki, aynı Erik Jan Zürcher, Türkiye’nin kendisine cömertçe vermiş olduğu o madalyayı geri iade ettiğini açıklayarak ortalığı karıştırdı.

Hollanda’nın önde gelen gazetelerinden NRC’nin internet sitesinde bir yazı kaleme alarak iade gerekçelerini açıklayan Zürcher şöyle yazdı: “Siyasetin, yargının, medyanın, üniversitelerin ve yurttaşların – her ne kadar Avrupa’da yaşıyor olsalar da – fiili bir diktatörün oyuncağı haline geldiler ve onun çevresindeki zümreler haline geldiler. Temel özgürlüklerin ve yasaların gerçekte var olmadığı bir noktada, böyle bir ülke artık Avrupalı değildir”.

‘AB’YE ÜYELİK MÜMKÜN OLMAYABİLİR

12 yıl önce üyelik sürecinin Türkiye’yi AB’ye yakınlaştıracağı öngörüsünde yanıldığını ve Türkiye’deki seküler yurttaşların uyarılarına kulak asmadığını belirten Hollandalı tarihçi, “Türkiye Avrupa’ya doğru ilerlemedi, Avrupa’nın çok uzağında. Üyelik mümkün olmayabilir” dedi.

‘AKP 10 SEÇİMLE DİKTATORYAL YÖNETİME

Yazısında ‘Bu suça ortak olmayacağız’ başlıklı bildiriye imza attıkları için haklarında ‘cadı avı’ başlatılan akademisyenleri ve çözüm sürecinin ‘buzdolabına kaldırılmasını’ hatırlatan Zürcher, AKP’nin kazandığı 10 seçimle gelinen noktayı ‘diktatoryal yönetim’ diye niteledi.

‘İMAM BULMAK DAHA KOLAY

Zürcher, Türkiye’de İslami değerlerin yükselişine de değindi  ve “AKP, gücünü toplumda giderek belirleyici olan İslami norm ve değerlerin yayılması için kullanmıştı. Şimdi birçok yerde imam bulmak, alkol satan bir yer bulmaktan daha kolay.” diye yazdı.

Zürcher’in konuyla ilgili Hollandaca yazısını altta bulacaksınız.

Erik Jan Zürcher’e Türk devleti tarafından ödül verilmesini ilk kınayanlardan biri bendim. Hollanda medyasında dikkatle izlediğim Zürcher’in, Türkler ile birlikteyken Türk hayranı gibi konuştuğunu, Hollandalılar ile birlikteyken ise düşmanca konuştuğunu fark etmiştim.

Bu konuda kısa bir anımı anlatacağım: mersin’de Soli Tesisleri’nde tatildeydim. Orada bir çift ile tanışmıştım. Çift ile sohbet ederken, ‘Kızımız Hollanda’ya gidecek. Orada Atatürk hayranı bir Hollandalı dostumuz var’ demişlerdi. Ben de ‘Kimdir bu Atatürk hayranı Hollandfalı?’ diye sorduğum zaman, Erik Jan Zürcher adını zikrettiler. Bunun üzerine, ‘O adam kesinlikle Atatürk hayranı değildir. Sizi aldatmış’ demiştim.

Şimdi o saptamamda ne kadar haklı olduğumu öğrenmiş oldum.

CEZMİ DOĞANER’İN TEPKİSİ

Hollanda’da sosyal, kültürel ve siyasi çalışmaları ile ön safhada yer alan Cezmi Doğaner, Erik Zürcher’e ödül verilmesinden sonra yaptığı açıklamada ve Zürhrer’e yazdığı mektuplarda şunları belirtmişti:

Sayın Zürcher,  



Hollanda Yazılı ve sözlü basın yayın organlarında "Türkiye etnik temizlik üzerine kurulumuş, ırkçı bir devlettir" diyorsunuz.



Türkiye’nin etnik temel üzerine kurulmadığını siz herkesden daha iyi biliryorsunuz.



Birçok ülkelerde olduğu gibi Türkiye'de bazı etnik sorunlar bulunabilir. Bunlara demokratik ve insani yollardan çözümler aranması doğaldır ve çok yerindedir.



Ancak, böyle çözümler aranırken, Türkiye'nin ve Türk ulusunun din, mezhep ve etnik easalara göre bölünmesi eğilimini yansıtan, veya Türk ulusunun birliğine gölge düşüren görüşlere katılamayız. CDA’lı Avrupa Parlementosu üyesi Camile Eurlings "Türkiye' de 26 etnik grup var ve 26 bölgeye ayrılmalı", diyor. 



Osmanlı Devleti sona ererken, Türkiye ve Türk ulusu, emperyalist güçlerce yapay biçimde bölünmek istenmiştir ve bu istek, işgal devletlerinin baskısı altında padişah adına imzalanan Sevr Antlaşmasının temel unsurlarından birini oluşturmuştur. Fakat Türk ulusunun, etnik ayırım gözetmeksizin, birlik içinde başarıya ulaştırdığı Kurtuluş Savaşı sonunda bu Antlaşma feshedilmiş ve onun yerini, Türk ulusunun birliği ve Türkiye'nin bütünlüğü ve bağımsızlığı temeline dayanan Lozan Antlaşması almıştır. 



Bu antlaşmanın ruhuna uygun olarak Atatürk Devriminin Türkiye'de oluşturduğu çağdaş ve anti-ırkçı ulus kavramına göre, "Türk" deyimi, bir ırkın veya etnik grubun değil, tümüyle bir ulusun, Türkiye'de yaşayan ulusun adıdır. Bunun açık kanıtı:Atatürk "Türk Cumhuriyeti" yerine ; "Türkiye Cumhuriyeti" demiş. 



Halkımız bağımsızlık, ulusal birlik ve ülke bütünlüğü üzerine çok duyarlıdır. Ülkemizin tarihsel süreç içinde bütünleşmiş halkını, ırk, dil, din veya mezhep ayrılıklarına göre bölünmüş veya bölünebilinir sayamayız veya bölme çabası içinde bulunanlarla, ya da böyle bir çaba içinde bulunanları onaylayıp destekleyenlerle, bir arada olamayız. 



Türkiye, bazı emperyalist güçlerin, "böl ve yönet" veya "böl ve sömür" stratejisini uyguladıkları bir bölgenin en duyarlı noktasındadır. Bilmeden veya herhangi bir kötü niyet beslemeden de olsa, bu emperyalist oyunlarına kapılanlarla işbirliği yapamayız. Bundan, en çok, Türk ulusundan ayrı bir unsurmuş gibi gösterilmek istenen yurttaşlarımız tedirgin olmaktadırlar.



Türk Sosyal demokratları olarak, bizler, sağcı ırkçılığa olduğu kadar, solcu veya sol görünümlü ırkçılığa da karşıyız. 



Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi (1908-1928) adlı kitabınızda , o döneme ait Hollanda devlet arşivlerini çok iyi incelemişsiniz.



Özellikle arşivlerde "Ermeni iddiaları" ve "Sözde Soykırımı" üzerine yazılanları yazmamışsınız. 



Tarihe , kendinize karşı dürüst olmak ve kalmak istiyorsanız o belgelerde neler yazılı olduğunu lütfen yazınız. 

Bizde biliyoruz ki; sizin iddalarınız tarihle çelişecektir. 



Osmanlı döneminde (1915) Ermeni tehcir inde hatalı ve görevini yapmayanlar yargılandılar; bazıları idam edildi, bazıları hapis cezası aldı.



1919-1921 de, Malta da İngiltere’nin istediği üzerine, Ermeni iddiaları için Uluslararası Mahkeme yapıldı. O dönemin sorumluları yargılandılar ve beraat ettiler.



Ülke işgal edilmiş, devlet yok. 

Lozan da yeni Türkiye devleti kuruldu. 

Bir dönem böylece kapandı. Siz bir dönemi önyargılı ve sömürgeci anlayışınızla yargılamak istemenizi anlamıyorum. Hangi bilgi ve belgeyle "Soykırımı olmuştur", "Türkler bunu kabul etmeli", diyorsunuz?



Buyurun arşivlerinizi kendiniz açıklayınız. 

Başarı dileklerimle selam ve saygılar sunarım. 

Cezmi Doğaner.



 

CEZMİ DOĞANER’İN ZÜRCHER’E GÖNDERDİĞİ MEKTUBUN ORİJİNALİ



Geachte meneer Zürcher, 



Ik wilde op uw uitspraken reageren waarin u zegt dat "De oprichting van de Republiek van Turkije op etnische zuiveringen gestoeld is", en in verlengde daarvan labelt u Turkije als een " nationalistische staat".

U weet echter als geen ander dat dit niet het geval is. 



Turkije heeft verschillende etnische groeperingen en ook de problemen die daaruit voortvloeien, zoals het in ieder land het geval is. Deze problemen moeten langs de democratische en humanistische wegen opgelost worden. In dit streven kunnen wij ons niet scharen aan de zijde van de mensen die de oplossing in de verdeeldheid van de Turkse Staat in verschillende etnische groeperingen zoeken en daarmee de eenheid van het volk in gevaar brengen, zoals de mensen als CDA Europarlementariër Camile Eurlings. Hij bepleit om Turkije onder 26 minderheden te verdelen. 



Aan het eind van het Ottomaanse Rijk wilden de imperialisten het Rijk in stukken verdelen. Vanuit deze gedachte hebben de imperialisten de capitulatie te Sèvres laten ondertekenen door de toenmalige regerende sultan. Daarna heeft het Turkse volk zonder discriminatie inzake etnische minderheden de bevrijdingsoorlog tot een succes gebracht. Tevens was dit het einde van de eerder getekende capitulatie. De eenheid en onafhankelijkheid van het Turkse volk vooropgesteld heeft men een overeenkomst in Lausanne bereikt. 



In de geest van deze overeenkomst heeft Atatürk een nieuw, antiracistisch, revolutionair gedachtegang gelanceerd volgens welke betekende het woord "Turk" niet een naam voor een etnische groepering of voor een ras, maar behelste het hele volk dat zich binnen het grondgebied van Turkije heeft gevestigd om samen te leven. Het feit dat Atatürk de republiek niet als "Turkse Republiek"maar wel als "Het Republiek van Turkije" heeft genoemd, is een bewijs hiervoor. 



Tevens het Nederlandse volk, dat nogal gevoelig is betreffende de begrippen als onafhankelijkheid en volkseenheid, dit zullen begrijpen. 



Wij, als Turkse Sociaal-democraten kunnen ons niet permitteren dat het Turkse volk, dat in de loop van de geschiedenis naar elkaar toegegroeid is, verdeeld worden in groeperingen naar ras, taal, religie of sekte. Wij kunnen ons dan ook niet scharen aan de zijde van de mensen die een dergelijke verdeeldheid bepleiten. 



Turkije heeft een gevoelige geografische ligging voor degenen die een "verdeel en heers "-politiek toepassen. Wij kunnen ons niet verenigen of samenwerken met de mensen die onwetend of met bijbedoelingen in de bovengenoemde politiek van de imperialisten meegaan of de bovengenoemde politiek hanteren. Hiervan hebben de landgenoten die door de imperialisten als een aparte groepering voorgesteld worden het meest last. Zulke stromingen die in Turkije niet sterk zijn vertegenwoordigd, maar erg zwak zijn, worden als sterke stromingen voorgesteld. Dit kan problemen opleveren, omdat men nog in de overgangsfase naar een echte democratie is. 



Wij, de Turkse Sociaal-democraten zijn zowel tegen de linkse als tegen de rechtse racisten. 



Verder heeft u voor uw boek, "Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi (1908-1928)" de Nederlandse archieven van die tijd zorgvuldig onderzocht. U heeft ook teksten over de Armeense Kwestie en de zogenaamde "Genocide" geschreven. Als u nu de geschiedenis in wilt gaan als een eerlijk en onafhankelijk historicus, dan moet u ook eerlijk tegenover uzelf zijn en de informatie die u in de Nederlandse archieven heeft gevonden, openbaar maken. Wij weten ook dat uw huidige stellinginname omtrent de Armeense Kwestie niet strookt met de geschiedenis. 



In het Osmaanse Rijk zijn in 1919 de verantwoordelijken voor wangedrag tijdens de Armeense Relocatie voor de rechter gedaagd. Sommige zijn geëxecuteerd, andere hebben een gevangenisstraf gekregen. Ook zijn er tussen 1919-1921 de Malta Tribunalen gehouden door de Engelse overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog. Deze İnternationale Rechtbank heeft de zaak onderzocht en uiteindelijk geseponeerd. 



Hierna is op 29 oktober 1923 de nieuwe staat De Republiek van Turkije gesticht, de daden van het Osmaanse Rijk waren daarvoor al behandeld in de Malta Tribunalen. De Republiek van Turkije begont daardoor met een schone lei. Het tijdperk 1915 is zo ook een gesloten boek, op grond van welke bronnen en argumenten beschouwt u het dan als een "bewezen genocide"? Door uw vooroordelen en imperialistische houding wilt u de Turken alsnog een "genocide" aansmeren en ze dwingen "deze genocide te erkennen." 

Wachtend op uw reactie,

Groet ik u vriendelijk,



Cezmi Doğaner

Erik Jan Zürcher’in ödülü geri verirken yaptığı             Hollandaca açıklama

Meer dan tien jaar geleden ontving ik van de toenmalige Turkse minister van Buitenlandse Zaken Abdullah Gül de Medal of High Distinction van de Republiek Turkije. Die onderscheiding, bestaande uit een diploma en een reusachtige, gouden medaille, werd mij feestelijk op de ambassade in Den Haag uitgereikt. Ik had de medaille te danken aan mijn inspanningen in de voorafgaande jaren om de Nederlandse politiek en het Nederlandse publiek voor te lichten over Turkije.

In de jaren 2002-2004 waren de pogingen van Turkije om lid te worden van de EU in een stroomversnelling gekomen. De nieuwe regering van de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling van premier Erdogan maakte ernst van democratische hervormingen die van Turkije een Europees land moesten maken. In de eerste twee jaren van zijn bewind nam het Turkse parlement meer dan driehonderd wetten aan die voor het overgrote deel als doel hadden de autoritaire, door het leger gedomineerde staat te ontmantelen die een erfenis was van de militaire staatsgreep van 1980. Als beloning ging de EU in december 2004 akkoord met het starten van toetredingsonderhandelingen als aan een paar laatste eisen voldaan zou zijn. In oktober 2005 werd definitief het sein op groen gezet.

Het steentje dat ik in die jaren bijdroeg bestond uit het beargumenteren – onder andere in een rapport voor de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid – dat Turkije deel van Europa kon gaan uitmaken omdat het land een gezamenlijke geschiedenis met Europa deelde (het zwaartepunt van het vroegere Ottomaanse Rijk lag immers honderden jaren in Zuidoost-Europa); en dat het feit dat 98 procent van de Turken moslim was, geen hinderpaal hoefde te zijn omdat ook de islam deel van de Europese geschiedenis uitmaakte en bovendien de seculiere staat in Turkije diep wortel had geschoten. Ik bepleitte toetreding van Turkije tot de EU omdat ik vond dat Europa zijn belangen in het Midden-Oosten en de Kaukasus eigenlijk alleen met Turkije aan boord effectief zou kunnen verdedigen.

Met deze argumenten is ook een decennium later nog niets mis. Maar waar ik helemaal fout zat, was met mijn verwachting dat het toetredingsproces de democratische krachten in Turkije zou versterken en dat het de groei van de rechtsstaat onomkeerbaar zou maken. Waarschuwingen van secularistische Turken dat Erdogan de EU en het toetredingsproces gebruikte om zijn interne vijanden uit te schakelen en geleidelijk de rol van de islam in de maatschappij te vergoten, deed ik af als bekrompen bangmakerij. Maar ik had het bij het verkeerde eind en zij hadden gelijk. Kijk waar we zijn aangeland na meer dan tien gewonnen verkiezingen van Erdogan en zijn partij:

Erik-Jan Zürcher is hoogleraar Turkse talen en culturen, Universiteit Leiden.

- Omdat hij dacht er de verkiezingen mee te kunnen winnen, heeft Erdogan doelbewust de oorlog tegen de Koerdische PKK weer laten ontbranden en het vredesproces met de Koerden te gronde gericht;

- Omdat hij nieuwe verkiezingen wilde toen de eerste niet het gewenste resultaat gaven, heeft hij de vorming van een coalitiekabinet gesaboteerd;

- Academici die zich distantieerden van de strijd tegen de PKK en het opblazen van het vredesproces, worden vervolgd of door hun universiteiten ontslagen;

- De media zijn aan banden gelegd en fungeren of als propagandaorganen van de regering of plegen zelfcensuur.

- Journalisten die berichten over geheime wapenleveranties van de Turkse geheime dienst aan Syrische jihadisten worden tot vijf jaar cel veroordeeld wegens het openbaren van staatsgeheimen (kennelijk is het dus toch waar wat zij zeggen).

- Het Turkse constitutionele gerechtshof wordt door de president, die verklaart geen respect voor de rechters te hebben, bedreigd.

Van Turks lidmaatschap EU kan geen sprake meer zijn. Dat moeten onze leiders zeggen

- Een premier die een minder harde koers voorstaat, wordt de laan uitgestuurd.

- Duizenden Turkse burgers worden vervolgd wegens belediging van de president.

- Europese burgers die zich kritisch over Erdogan uitlaten, zoals Ebru Umar, worden door Turkije vervolgd.

- Intussen gebruikt de partij haar machtsmonopolie om islamitische normen en waarden steeds meer bepalend te laten zijn in de maatschappij. Het is intussen op de meeste plaatsen heel wat makkelijker een gebedsruimte te vinden dan een verkooppunt voor alcohol.

Dit heeft mij tot de overtuiging gebracht dat het Turkije van Erdogan geen lid van de Europese Unie kan of mag worden. Een land waar de politiek, rechterlijke macht, de media, de universiteiten en individuele burgers – zelfs als zij in Europa wonen – de speelbal zijn geworden van een de facto dictator en de kliek om hem heen; waar de fundamentele vrijheden en de rechtsorde in feite niet meer bestaan, zo’n land kan geen Europees land zijn.

Veel van deze karakteristieken gaan natuurlijk ook op voor het Hongarije van Orban, maar Hongarije is klein en voor de EU als geheel niet meer dan hinderlijk. Turkije heeft een bevolking die acht keer zo groot is en – dat is een cruciaal punt – de helft van die bevolking steunt het beleid van Erdogan door dik en dun. Sterker nog: adoreert hem als de belichaming van het nieuwe Turkije. Een Europa waarin crises over de euro, Griekenland en vluchtelingen duidelijk hebben gemaakt dat het mondjesmaat op gedeelde waarden is gebouwd, zou een eenmaal toegetreden Turkije zoals het nu is niet kunnen temmen. Het zou aan die toetreding ten onder gaan.

Natuurlijk moet de EU, en moet Nederland, zaken doen met Turkije. We leven niet alleen op de wereld en het deel van de wereld dat mensenrechten, basisvrijheden en rechtsstaat respecteert, is beperkt. We doen ook zaken met andere staten die steeds meer in de greep van een nationalistische dictator komen – China, Rusland, Egypte. Maar het punt is dat Turkije dankzij Erdogan nu in dat rijtje thuishoort en niet in het rijtje kandidaat-leden van de EU.

Daarom gaat mijn medaille netjes verpakt terug naar de Turkse ambassade. Ik heb daar lang over geaarzeld, niet omdat ik nog illusies had over Erdogan en de zijnen, maar omdat zo’n demonstratief gebaar niet alleen mij kan schaden, maar ook de tientallen studenten en promovendi die ik in de loop der jaren heb begeleid en die naar Turkije zijn teruggekeerd.

Mijn handtekening staat op hun diploma. Maar ik heb geen keus meer en moet dit nu doen, juist omdat ik ‘Turkijedeskundige’ heet te zijn. Als protest tegen het dictatoriale wanbeleid van Erdogan in Turkije, maar ook als erkenning dat ik het twaalf jaar geleden mis had. Turkije heeft zich niet in de richting van Europa ontwikkeld, zoals in 2002-2006 het geval leek, maar sinds 2007 juist van de EU af. Zover van haar af, dat van een lidmaatschap geen sprake meer kan zijn.

Dat zouden onze politieke leiders ook onomwonden moeten durven zeggen. Het is mooi geweest.

Erik Jan Zürcher kimdir?

 1977-97 yılları arasında Nijmegen Üniversitesi'nde çalıştı. 1989-99 yılları arasında Amsterdam'daki Uluslararası Sosyal Tarih Ensititüsü'nün Türkiye bölümünü yönetti. 1993-97 yılları arasında Amsterdam Üniversitesi'nde Türkiye Tarihi kürsüsünde görev aldı. 1997 yılından itibaren Leiden Üniversitesi Türkiye Çalışmaları kürsüsünde çalışmaya başlayan Zürcher, pek çok üniversitede misafir öğretim üyeliği yaptı. Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemi üzerine uzmanlaşan Zürcher'in eserleri şunlardır: The Unionist Factor 1905-1926, E.J. Brill, 1983 (Milli Mücadelede İttihatçılık, Bağlam Yayınları, 1987; İletişim Yayınları, 3. baskı, 2003), The Progresivve Party 1924-1925, E.J. Brill, 1991 (Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Bağlam Yayınları, 1992), Turkey, A Modern History, I.B. Tauris, 1993 (Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, İletişim Yayınları, 1995), Mete Tunçay ile birlikte derledikleri Socialism and Nationalism in the Ottoman Empire 1876-1923, I.B. Tauris, 1994 (Osmanlı İmparatorluğu'nda Sosyalizm ve Milliyetçilik 1876-1923, İletişim Yayınları, 1995), Donald Quataert ile birlikte derledikleri Workers and the Working Class in the Ottoman Empire and the Turkish Republic 1839-1950, I.B. Tauris, 1995 (Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiyesi'ne İşçiler 1839-1950, İletişim Yayınları, 1998) ve Willem van Schendel ile derledikleri Identity Politics in Central Asia and the Muslim World; Nationalism, Ethnicity and Labour in the Twentieth Century, I.B. Tauris, 2001 (Orta Asya ve İslam Dünyasında Kimlik Politikaları; 20. Yüzyılda Milliyetçilik, Etnisite ve Emek, İletişim Yayınları, 2004)