Türkevi Topluluǧu’nun bir alt faaliyeti olan Amsterdam Biyografi Okumalarının 9.sı yapıldı. Yeni bir medeniyet tasavvuru için organize edilen Biyografi okumalarında, kültür ve medeniyet tarihimize iz bırakanlar ve yön verenlerin hayatı, düşünceleri ve eserleri ele alınıyor.
9. Amsterdam Biyografi Okumaları, Türkevi Başkanı Veyis Güngör’ün kısa sunumu ve T.C. Kültür ve Turizm Bakanlıǧının hazırladıǧı “Şehir-İnsan Belgeseli eşliǧinde” yapıldı.
Belgesel gösterilmeden önce söz alan Veyis Güngör, bugün ele alınacak tarihi şahsiyetleri anlatan “Medeniyet Köprüsü Beş Şehirli” kitabını iki hafta önce Ankara’da ilim ve irfan sahibi ve Kültür Bakanı Yardımcısı Ahmet Haluk Dursun’un kendisine hediye ettiǧini söyledi. Güngör, kitapta anlatılan isimlerin hemen hemen hepsine aşina olduǧunu ve kitabı İstanbul-Amsterdam arası uçak yolculuǧunda okuduǧunu belirtti.
Kitabı okumasıyla kalmayıp, aynı zamanda haftalık yazdıǧı gazetede de kitabın projesini, neden bu tarihi beş şahsiyetin seçildiǧinide yazdıǧını söyleyen Veyis Güngör, Ahmet Haluk Dursun’dan yıllar önce Fethi Gemuhlioǧlu ile ilgili anektodları ve Hasan Özönder’den Ahmed Süheyl Ünver’le ilgili hatıralar dinlediǧini ifade etti. Ali Fuad Başgil’i geçen yıl Türkevi’nde andıklarını ve Ekrem Hakkı Ayverdi hakkında da Kubbealtı Vakfı’nı ziyaretleri sırasında bilgi sahibi olduǧuna dikkat çeken Güngör, Mahir İz hocanın da ‘Tasavvuf’ kitabını üniversite yıllarında okuduǧunu söyledi.
Programın ikinci bölümünde ise, Bakanlıǧın hazırladıǧı tanıtım belgeseli katılımcılarla birlikte seyredildi. Belsegelde sırasıyla Ahmed Süheyld Ünver, Ali Fuad Başgil, Ekrem Hakkı Ayverdi, Fethi Gemuhluoǧlu ve Mahir İz kısaca anlatıldı.
1898 yılında İstanbul’da doǧan Ahmed Süheyl Ünver, hekim, tıp tarihçisi, ressam ve müzehhip olup, geleneksel sanatlara ilgi kapısını açmış bir kültür ve şehir insanı. 1986 yılında İstanbul’da vefat eden Ünver’in başlıca eserleri şunlar: Selçuklular Döneminde Tıp, Selçuk Tababeti, İstanbul Risaleleri, A. Süheyl Ünver’in İstanbul’u, Fatih’in Defteri.
Süheyl Ünver hoca diyorki: “San’at hevesim hekimlik tahsilim esnasında inkişaf etti. Yani insanlıǧa karşı şefkat ve baǧlılık hislerim arttı; san’at beni mütevazi, sessiz, mücadelesiz, bambaşka bir adam yaptı. Ahlakımı düzeltmekte amil oldu. En büyük sanatkar ahlaklı insandan olur. Bir sanat eseri ahlak tezahürüdür.”
1893 yılında Samsun’da doǧan Ali Fuad Başgil, hukukçu, fikir ve siyaset adamıydı. Hukuk ve demokrasiye adanmış bir ömür yaşamış, kültür ve şehir insanı. 1967 yılında İstanbul’da vefat eden Başgil’in başlıca eserleri şunlardır: “Klasik Ferdi Hak ve Hürriyetler Nazariyesi ve Muasır Devletçilik Sistemi, La Vie Juridiue des Peuples, Esas Teşkilat Hukuku Dersleri, Gençlerle Başbaşa, Din ve Laiklik, Demokrasi Yolunda.
Ali Fuad Başgil diyorki: “Şuna dikkat edelim ki metebin saǧlam bir hürriyet terbiyesiyle genç nesli yetiştirmesi ve bu yoldaki vazifesini hakkıyla yapabilmesi için, her şeyden evvel, yürekleri sırf hakikat ve karakter sahibi hocalara ve idarecilere sahip bulunması, yeni mektebin, hür bir müessese olması lazımdır.”
1899 yılında İstanbul’da doǧan Ekrem Hakkı Ayverdi, mimar-mühendis olup, mimarlık tarihi araştırmacısıdır. Osmanlı kültür coǧrafyası ve mimari mirasının keşfedilmesine öncülük eden kültür ve şehir inasınıdır. 24 Nisan 1984 tarihinde İstanbul’da vefat eden Ekrem Hakkı Ayverdi’nin başlıca eserleri şunlardır: Fatih Devri Mimarisi, Fatih Devri Hattatları ve Hat Sanatı, Fatih Devri Mimarisi Eserleri, Türk Mimarisi ve Dünya, Osmanlı Mimarisinin İlk Devri, Osmanlı Mimari Çaǧının Menşei, Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri.
Ekrem Hakkı Ayverdi diyorki: “Osmanlı mimari üslubu, bütün dünyadaki mimarilerin hepsine tepeden bakmaktadır, kimse ondaki manaya yaklaşamamaktadır. Bu mimari, dünya yüzünde dört başı mamur tek mimaridir.”
1922 yılında İstanbul’da doǧan Fethi Gemuhluoǧlu, şair, yazar ve fikir insanıdır. Anadolulu bir şehirli; Osmanlı medeniyeti bilgesi, anlatıcı, tanıtıcı, temsilci, yaşatıcı, yetiştirici, kültür ve şehir insanıdır. 1977 yılında İstanbul’da vefat eden Fethi Gemuhluoǧlu’nun başlıca eserleri şunlar: Dostluk Üzerine, Çeşitli Dergilerdeki Makaleleri.
Fethi Gemuhluoǧlu diyorki: “Gelecek mübarek bir vakte hazır olunuz. Şah-ı Velayet’in kelam-ı mübarekelerini tekrar söylüyorum: “Gözü olana sabah ışımıştır”. Hal-i yakazadayız. O sabahın alacasındayız…”
1896 yılında İstanbul’da doǧan Mahir İz, Öǧretmen, şair, yazar ve fikir adamı. Osmanlı eǧitim ve medeniyetinin son temsilcilerinden, sohbet kültürünün mümtaz bir örneǧi, çok yönlü kültür ve şehir insanıdır. 1974 yılında İstanbul’da vefat eden Mahir İz’in başlıca eserleri şunlardır: Yılların İzi, Tasavvuf, Din ve Cemiyet, Üstadım Mehmet Akif.
Mahir İz diyorki: “İnanan insanlar için hareket düstürunu şu iki cümlede toplamak istedim: ‘Üzerimde başkalarının hakkı var mı? Yapacaǧım iş Hakkın rızasına uyar mı?’ Bu düstüru hayatında tatbika muvaffak olan maǧfiret ve rahmetle müjdelenen zümreye namzetliǧini koymuş olur. Üst tarafı Sahibinin bileceǧi şeydir…”
Kılcı Nuri Efendi geleneğince etli bulgur pilavı ve sirkencubin şerbetinin ikram edildiǧi program, başta Beş Şehirli olmak üzere tüm şehit ve şühedanın ruhları için okunan Kur’anı Kerimle sonra erdi.
Amsterdam, 18 Şubat 2019