Geçtiğimiz aylarda Avrupa Ülkelerine yaptığımız ziyaretler sırasında yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın emeklilikleri ile ilgili birçok sorularına muhatap oldum. Görülen o ki, yurtdışında çalışan vatandaşlarımızın borçlanmalar konusunda kafaları karışık. Kendilerini aydınlatacak yeterli bir mekanizma yok. Ortamın karışık olmasından istifade eden bilgisiz Sosyal Güvenlik Uzmanları ise vatandaşlarımızı yanlış bilgilendirip rant elde etmeye çalışmaktalar.
Özellikle yurtdışında eşlerin yanında çalışmadan ev hanımı olarak bulunan vatandaşlarımızın, Bağ-Kur’a yaptıkları veya yapacakları hizmet borçlanmaları konusunda ciddi manada sıkıntıları bulunuyor.
Avrupa ülkelerinde yaşayan vatandaşlarımızdan dinlediğimiz sorunlar çerçevesinde yurtdışı borçlanmasının usul ve esaslarını açıklamaya çalışalım.
Bilindiği gibi, yurtdışı borçlanması 22 Mayıs 1985 tarihinde 3201 sayılı “Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun” çerçevesinde yürütülmektedir. Bu Kanunun amacı, yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın yurda dönüşlerinde sosyal güvenliklerinin sağlanmasıdır.
Yurtdışı borçlanması 3201 sayılı Kanundan önce ilk olarak 1978 yılında 2147 sayılı Kanun ile uygulanmaya başlanmıştır. 2147 sayılı Kanun yaklaşık 8 yıl uygulandıktan sonra, bu Kanunda görülen bir takım aksaklıkları düzenlemek amacıyla halen yürürlükte olan 3201 sayılı Kanun çıkarılmıştır.
Hemen belirteyim ki, 2147 sayılı Kanuna göre borçlanma yapıp emekli olan vatandaşlarımız çalışmadıkları sürece kesin dönüş yapmadan aylık almaya devam edebilirler.
Kimler borçlanabilir?
3201 sayılı Kanunun 1’inci maddesinde kimlerin borçlanma yapabileceği belirtilmiştir. Buna göre;
“18 yaşını doldurmuş, yabancı ülkede çalışmış veya ev kadını olarak bulunmuş Türk vatandaşları yurtdışı borçlanması yapabilirler.”
Görüldüğü gibi yurtdışında çalışması olan ve 18 yaşını dolduran Türk vatandaşları ile yurtdışında çalışan işçilerin yanlarında bulunan ev kadınlarına borçlanma hakkı vermiştir. Bunların borçlanma anında Türk vatandaşı olmaları gerekir. Ancak Türk vatandaşı olmayanlar (Pembe veya Mavi kartı olanlar) da dava açarak haklarını elde edebilirler. Örneğin; bir Bayanın Mavi kartı var ve Türkiye’de çalışmışlığı yok, yurtdışında ise 01.01.1980’de işe başlamış ancak 1 gün çalışmış olsun, 01.01.1979 da yurtdışına çıkmış olsun ve 01.01.2010 yılında Mavi karta geçmiş olsun. Bu kişiler Sgk’ya gittiğinde kendilerine Mavi karttan çıkmaları istenmektedir. Bu kişiler istediklerinde Mavi karttan çıkarak emekli olurlar ancak Mavi karttan çıkmak yaklaşık 1-1,5 sene sürmektedir bazı hakları da ellerinden gitmektedir. Bu bayan 7200 gün den emekli olur ve şu anki kur ile hesaplandığında 82 bin 224 tl borçlanma ödeyerek emekli olurlar. Ancak bu da bitmiyor ve kişiye en fazla 830 tl maaş bağlanıyor. Durumu böyle olan kişiler mavi kart ve işe giriş davası açtıkları takdirde 01.01.1980 yurtdışındaki girişi Türkiye’de başlangıç sayılır ve kişi 3600 gün ev hanımlığını borçlanması yaparak ve 41 bin 112 tl ödeyerek emekli olur, maaşı ise en düşük 1235 tl olur. Yani bu durumda emekli olmak isteyen bayan hem 40 bin tl kara geçer hem de 405 tl daha yüksek maaş alır.
Yurtdışı borçlanması yapılabilmesi için yurtdışında çalışarak geçen sürelerin belgelendirilmesi gerekmektedir. Yurtdışında ev kadını olarak geçen sürenin tamamı borçlanılabileceği gibi, bu sürenin bir kısmı da borçlanılabilir.
Borçlanma ve emekli olma durumunda kesin dönüş şartı yok
Bilindiği üzere, Kanunun ilk uygulama biçiminde yurtdışı hizmet borçlanması yapacak olan vatandaşlarımızın mutlaka yurda kesin dönüş yapmaları ve kesin dönüş tarihinden itibaren iki yıl içinde borçlanma talebinde bulunmaları gerekiyordu.
2003 yılında yapılan değişiklikten sonra yurtdışı hizmet borçlanması için hem yurda kesin dönüş şartı, hem de iki yıl içinde borçlanma yapılması zorunluluğu kaldırıldı. Bugün için yurtdışında bulunan vatandaşlarımız yurda kesin dönüş yapmadan çalıştıkları süreleri, ev kadınları ise yurtdışında ev kadını olarak geçen süreleri borçlanıp hizmet kazanabilirler.
Diğer yandan yurda kesin dönüş yapmış olan veya yapacak olan vatandaşlarımız ise kesin dönüş tarihinden sonra istedikleri zaman yurtdışı hizmet borçlanması yapabilirler. Daha önceden kesin dönüş yaptığı halde bugüne kadar borçlanma yapmamış olan vatandaşlarımız süreye bağlı olmaksızın hizmet borçlanması yapabilirler.
ÜCRETSİZ DANIŞMANLIK İÇİN YENER KARACA
0312 431 19 11 – 0506 506 64 03 Sosyal Güvenlik Uzmanı
E-Mail : sgkyener@gmail.com