"BM destek verseydi Srebrenitsa katliamı önlenebilirdi"

YASİN YAĞCI - Bosna Savaşı sırasında Hollanda Savunma Bakanı olarak görev yapan Joris Voorhoeve, Avrupa’da İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana görülen en büyük trajedi olarak kabul edilen 1995'teki Srebrenitsa soykırımıyla ilgili, “BM o zaman hava desteği verseydi Srebrenitsa katliamı önlenebilirdi” dedi.

Voorhoeve, AA muhabirine yaptığı açıklamada, o dönem Srebnitsa’da BM’ye bağlı güvenli bölgede görev yapan Hollandalı askerlere gereken hava desteğinin verilmemesinin nedeninin koalisyon ülkeleri arasındaki gizli bir anlaşma olduğunu söyledi.

Srebrenitsa’da yaşananları piyasaya yeni çıkan “Güvenli Bölgeler” adlı kitabında da etraflıca ele alan Voorhoeve, bahsettiği gizli anlaşmanın Fransa, ABD ve İngiltere arasında yapıldığını açıkladı. Anlaşmaya ABD’nin iki sene önce Bosna Savaşı’yla ilgili kamuoyuna açıkladığı belgeleri incelerken rastladığını ifade eden Voorhoeve, şunları söyledi:

“Bir grup Fransız ve İngiliz askeri o dönem Sırp General Ratko Mladiç tarafından rehin alınmıştı. Dönemin Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac, İngiltere Başbakanı John Major ve ABD Başkanı Bill Clinton, rehin askerlere bir şey yapılmasından çekindikleri için 28 Mayıs 1995 tarihinde hava desteği verilmemesi yönünde karar alıyorlar. Anlaşma isteği Fransız ve İngiliz yetkililerden geliyor, ABD de onaylıyor. Yani hava desteği Fransa, İngiltere ve ABD arasında varılan gizli bir anlaşmadan dolayı verilmedi.”

- “Bir sebebi olduğunu hep tahmin ediyordum”

Eski bakan Voorhoeve, BM’nin 1994 yılında hava desteği istenmesi durumunda bunun iki saat içinde yerine getirileceği yönünde karar aldığına dikkati çekti. Voorhoeve, “Ama Hollanda askeri birliği Srebrenitsa olayları sırasında 9 kez hava desteği talebinde bulunmasına rağmen bu yerine getirilmedi. Ben sürekli bununla bağlantılı olarak bir şeylerin doğru gitmediğini hissediyordum ama elimde belge yoktu. Şimdi o belgeye ulaştım” diye konuştu.

Hollandalı askerlere hava desteği gelseydi Srebrenitsa’daki katliamın yaşanmayabileceğini belirten eski Hollanda Savunma Bakanı, sözlerine şöyle devam etti:

“BM hava desteği verseydi Srebrenitsa soykırımı önlenebilir ya da kurbanların sayısı azalabilirdi, sonuç bu kadar vahim olmazdı. Hava desteği gelseydi Ratko Mladiç planlarını değiştirirdi. Srebrenitsa’dan sonra Gorajde kentinde bunu gördük. Hava desteğiyle katliam orada önlendi.”

Söz konusu anlaşmadan kendisi dahil o dönem görev yapan Hollanda hükümetinin de haberdar olmadığını, haberleri olsaydı tepkilerinin daha farklı olacağını kaydeden Voorhoeve, “Bize bildirilseydi BM’nin verdiği sözleri hatırlatır, bunun yerine getirilmesi için çaba harcardık” ifadesini kullandı.

Joris Voorhoeve, üç ülke arasında varılan anlaşmayı ilk gördüğünde büyük bir şaşkınlık yaşadığını da aktardı. Voorhoeve, şöyle devam etti:

“Öldürülen 8 bin kadar insanın hiç birini geri getiremeyiz ne yazık ki. Bu insanları hayatım boyunca unutamam. O dönemde yaşanan yanlışlıklar bu sonucu doğurdu. Hem savaş döneminde hem de kitabımın yazımı sırasında bölgeye gittim. Kurbanların halini anlatmak mümkün değil. Büyük bir acı yaşamışlar. Derinden hissediyorsunuz bunu.”

- Srebrenitsa'da ne olmuştu?

Bosna Savaşı sırasında BM’nin “güvenli bölge” ilan ettiği Srebrenitsa, 11 Temmuz 1995’te Sırp komutan Ratko Miladiç’e bağlı Sırp birliklerince işgal edildi.

İşgalin ardından BM bünyesindeki Hollandalı askerlere sığınan sivil Boşnaklar, Sırplar’a teslim edildi. Kadın ve çocukların Boşnak askerlerin kontrolündeki bölgeye ulaşmasına izin veren Sırplar, 8 bin 372 Boşnak erkeği ise ormanlık alanlarda, fabrikalarda ve depolarda katletti.

Tarihe Avrupa’nın 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana gördüğü en büyük katliam olarak geçen Srebrenitsa soykırımını gerçekleştiren Bosnalı Sırpların eski komutanı Ratko Mladiç, 16 yıl aradan sonra tutuklanarak Lahey’e getirildi. Mladiç’in, Hollanda’nın Lahey kentinde eski Yugoslavya için kurulan savaş suçları mahkemesinde yargılanmasına devam ediliyor.